Khám phá văn hóa người Chăm ở Bình Thuận

Văn hóa người Chăm ở Bình Thuận có gì khác biệt so với người Chăm ở các tỉnh khác? Điều gì đã đưa cộng đồng người này có những ảnh hưởng không nhỏ đến phong tục tập quán của Bình Thuận?

Cộng đồng người Chăm là yếu tố có ảnh hưởng không nhỏ đến các đặc trưng văn hóa Bình Thuận. Cộng đồng người này đã có thời gian sinh sống, phát triển lâu đời tại đây, hình thành nên những đặc trưng riêng trong văn hóa của mình.

Tổng quan về cộng đồng người Chăm ở Bình Thuận

Là một trong 54 dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, dân tộc Chăm sinh sống tập trung ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Kinh tế của họ chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, và lưu giữ các nghề thủ công truyền thống như làm gốm, dệt vải. Người Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận chủ yếu theo đạo Bà la môn và đạo Bà ni (những người Chăm sinh sống ở các vùng khác như Tây Ninh, Đồng Nai, An Giang, TP. HCM… lại chủ yếu theo đạo Hồi Giáo).

Bình Thuận hiện có hơn 39.600 người Chăm sinh sống, chiếm hơn 3% dân số toàn tỉnh. Bình Thuận từ nhiều năm nay đều triển khai và thực hiện tốt các chính sách dành cho đồng bào Chăm, đặc biệt là phát triển kinh tế và gìn giữ bản sắc văn hóa.

Trong suốt quá trình phát triển của mình, cộng đồng người Chăm tại Bình Thuận đã sáng tạo nên nhiều giá trị đặc sắc về văn hóa, nổi bật nhất là các di tích lịch sử, các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc và hệ thống các lễ nghi, lễ hội, tín ngưỡng, tôn giáo và nhiều loại hình nghệ thuật ca, múa, nhạc dân gian, diễn xướng,… Văn hóa người Chăm ở Bình Thuận đã góp phần làm phong phú hơn cho văn hóa Bình Thuận nói riêng, văn hóa Việt Nam nói chung.

Phong tục tập quán của Bình Thuận mang dấu ấn văn hóa người Chăm

Không thể phủ nhận, phong tục tập quán của Bình Thuận chịu nhiều ảnh hưởng của cộng đồng người Chăm. Bên cạnh các quan niệm về tín ngưỡng, các lễ hội của người dân vùng biển thì phần lớn lễ hội, hoạt động liên quan đến phong tục tập quán đều mang màu sắc của đồng bào người Chăm.

Hoạt động điểm kinh tế của người Chăm

Người Chăm vốn có truyền thống làm nông nghiệp, làm vườn trồng cây ăn trái và làm thủy lợi. Đây cũng chính là nét phong tục tập quán lâu đời của người Chăm ở Bình Thuận. Một số bộ phận người Chăm sinh sống ở Nam Bộ lại chủ yếu sống bằng nghề chài lưới, dệt thủ công và buôn bán nhỏ, nghề nông chỉ là thứ yếu để phù hợp điều kiện tại địa phương. Tuy nhiên, văn hóa người Chăm ở Bình Thuận lại thể hiện rất rõ thông qua các làng nghề thủ công nổi tiếng như nghề gốm, dệt lụa,…

Trang phục của dân tộc Chăm

Người Chăm khi xuất hiện luôn tạo được sức hút bởi sự khác biệt và độc đáo qua các bộ trang phục. Cả nam và nữ người Chăm đều quấn váy tấm.

• Ðàn ông mặc áo cánh ngắn xẻ ngực, có khuy cài.
• Ðàn bà thì mặc áo dài chui đầu.

Màu sắc chủ đạo trong trang phục người Chăm thường là màu trắng, chính là màu của vải sợi bông, nguyên liệu dệt trang phục chủ yếu của cộng đồng dân tộc Chăm.

Thói quen trong đời sống sinh hoạt của người Chăm

Truyền thống của người Chăm là sống theo chế độ mẫu hệ. Người phụ nữ sẽ có vai trò làm chủ trong gia đình. Mọi việc từ cưới hỏi (sinh lễ, nhà ở,…) đến việc quán xuyến đều do người phụ nữ thực hiện. Con cái sinh ra cũng theo họ mẹ. Ở những vùng theo Hồi giáo, vai trò của nam giới được đề cao hơn vì đã chuyển sang chế độ phụ hệ nhưng các tập quán mẫu hệ vẫn tồn tại và có sức ảnh hưởng khá sâu đậm trong mỗi gia đình.

Nhà ở của người Chăm thường là nhà đất dạng trệt, theo thứ tự gồm: nhà khách, nhà của cha mẹ và các con nhỏ tuổi, nhà của các cô gái đã lập gia đình, nhà bếp và nhà tục (có kho thóc, buồng tân hôn và là chỗ ở của vợ chồng cô gái út).

Trong ăn uống, người Chăm ăn cơm được nấu trong nồi đất nung. Thức ăn chế biến hàng ngày cũng rất đa dạng, gồm rau củ, thịt cá, do săn bắt, hái lượm, chăn nuôi và trồng trọt mang lại, theo tính tự cung tự cấp. Thức uống yêu thích của người Chăm là rượu gạo, rượu cần. Rượu này trong các ngày lễ, hội lớn sẽ được đựng trong những chiếc bình rất to, đặt ở giữa sân lễ, mọi người sẽ cùng nhảy múa, hát hò và uống rượu cần.

Ngoài ra, người Chăm còn có tục ăn trầu, trong cả thói quen sinh hoạt hàng ngày và trong những lễ nghi mang tính truyền thống.

Đặc sắc trong đời sống văn hóa của người Chăm

Có thể thấy, văn hóa người Chăm ở Bình Thuận gắn với rất nhiều lễ hội lớn, diễn ra quanh năm, nhất là những lễ hội liên quan đến nông nghiệp như: lễ khai mương đắp đập, lễ hạ điền, lễ mừng lúa con, lễ mừng lúa ra đòng… Đặc biệt, có lễ hội Bon katê là lễ hội rất lớn, thường được tổ chức vào giữa tháng mười âm lịch hàng năm.

Bên cạnh đó, văn hóa người Chăm ở Bình Thuận còn có tục thả diều vào thứ bảy của tháng 11 (tính theo lịch Chăm), được gọi là Papăn kalang Pô Yang In, mục đích để phù hộ cho con cháu khỏe mạnh, cầu hạnh phúc và mùa màng bội thu.

Văn hóa người Chăm ở Bình Thuận là nét đặc sắc thu hút nhiều du khách đến khám phá, cũng là một phần quan trọng trong phong tục tập quán nơi đây. Nhắc đến Bình Thuận, người Chăm chính là một trong những yếu tố làm nên vẻ đẹp của mảnh đất có bề dày lịch sử và truyền thống tốt đẹp.

Xem thêm:

• Bình Thuận có gì đẹp? Top 6 điểm đến cực nổi tiếng
• Tuy Phong, Bình Thuận có gì chơi? Gợi ý không thể bỏ qua
• Đức Linh, Bình Thuận có gì chơi? 04 gợi ý cực chất